ماده ۶۸- وظایف و اختیارات شورای اسلامی روستا عبارت است از:

الف- نظارت بر حسن اجرای تصمیم های شورای اسلامی استان.

ب – بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارسائیهای موجود در روستا و تهیه طرحها و پیشنهادهای اصلاحی و عملی در این زمینه ها و ارائه آن به مقامات مسئول ذیربط.

ج – جلب مشارکت و خودیاری مردم و همکاری با مسئولین اجرایی وزارتخانه­ها و سازمانهایی که در ارتباط با روستا فعالیت می­کنند و ایجاد تسهیلات لازم جهت پیشبرد امور آنها.

د – تبیین و توجیه سیاستهای دولت و تشویق و ترغیب روستائیان جهت اجرای سیاستهای مذکور.

هـ- نظارت و پیگیری اجرای طرحها و پروژه ­های عمرانی اختصاص یافته به روستا.

و – همکاری با مسئولان ذیربط برای احداث، اداره، نگهداری و بهره ­برداری از تأسیسات عمومی، اقتصادی، اجتماعی و رفاهی مورد نیاز روستا در حدود امکانات.

ز – کمک ­رسانی وامداد در مواقع بحرانی و اضطراری مانند جنگ و وقوع حوادث غیرمترقبه و نیز کمک به مستمندان و خانواده ­های بی­سرپرست با استفاده از خودیاری های محلی.

ح – تلاش برای رفع اختلافات افراد و محلات و حکمیت میان آنها.

ط – ایجاد زمینه مناسب جهت اجرای مقررات بهداشتی و حفظ نظافت و تأمین بهداشت محیط.

ی – همکاری با نیروهای انتظامی جهت برقراری امنیت و نظم عمومی.

ک – ایجاد زمینه مناسب و جلب مشارکت عمومی در جهت اجرای فعالیتهای تولیدی وزارتخانه­ ها و سازمانهای دولتی.

ل – جلب مشارکت و همکاری عمومی در انجام امور فرهنگی و دینی.

م – انتخاب فردی ذیصلاح به سمت دهیار برای مدت چهارسال براساس آیین­ نامه مربوط و معرفی به بخشدار جهت صدور حکم.

تبصره- عزل دهیار با رأی اکثریت اعضای شورای اسلامی روستا که براساس آیین ­نامه مربوط انجام می­ شود و به بخشدار جهت صدور حکم عزل اعلام می­گردد.

ماده ۶۹-وظایف دهیار به شرح زیر می­باشد:

۱.اجرای تمامی مصوبات شورای اسلامی روستا.

۲.همکاری با نیروهای انتظامی و ارسال گزارش پیرامون وقوع جرائم و مقررات خدمت وظیفه عمومی و حفظ نظم عمومی و سعی در حل اختلافات محلی.

۳.اعلام فرامین و قوانین دولتی.

۴.مراقبت و حفظ و نگهداری تأسیسات عمومی و عمرانی و اموال و دارایی های روستا.

۵.همکاری با سازمانها و نهادهای دولتی و ایجاد تسهیلات لازم در جهت ایفای وظایف آنان.

۶.مراقبت در اجرای مقررات بهداشتی و حفظ نظافت و ایجاد زمینه مناسب برای تأمین بهداشت محیط.

۷.همکاری مؤثر با سازمان ثبت­احوال در جهت ثبت موالید و متوفیات.

۸.همکاری مؤثر با مسئولین ذیربط در جهت حفظ و نگهداری منابع طبیعی واقعی در محدوده و حریم روستا.

ماده ۷۰- وظایف و اختیارات شورای اسلامی بخش به شرح زیر است:

الف- بررسی و آگاهی از مشکلات و کمبودهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی و سایر امور رفاهی و ارائه طرحها و پییشنهادهای اصلاحی به مسئولین اجرایی منطقه.

ب – همکاری با مسئولین اجرایی به منظور پیشبرد کارها و برنامه های عمرانی منطقه از قبیل ایجاد و مرمت راه های اصلی و فرعی بخش، برق ­رسانی، لوله کشی آب آشامیدنی، کانال­ کشی آب زراعی، قنوات، لایروبی نهرها، تعمیر مساجد، زیارتگاه ها، حسینیه­ ها و تکایا و امور مربوط به حفظ و عمران مزارع، باغ ها، مراتع و جنگلها با هماهنگی مسئولین ذیربط منطقه و سازمان های مملکتی.

ج – همکاری با مسئولین اجرایی کشور و منطقه و شوراهای اسلامی روستایی جهت انجام خدمات عمومی، انتخابات سراسری و محلی، سرشماری های جمعیتی، زراعی، دام، صنعتی و مانند اینها.

د – همکاری با مسئولین امر برای تهیه و تنظیم شناسنامه بخش از طریق جمع ­آوری اطلاعات و آمار لازم براساس مشخصات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و منابع طبیعی منطقه.

هـ- ایجاد هماهنگی لازم بین شوراهای اسلامی روستایی واقع در بخش.

و – نظارت بر طرحهای عمرانی منطقه حفظ و نگهداری عمومی و عمرانی، مزارع و مراتع و جنگلهای خارج از حیطه روستاهای موجود در بخش.

ز – نظارت بر شوراهای روستایی به منظور رعایت وظایف قانونی.

ح – حکمیت در اختلافات میان دو یا چند روستا یا شوراهای اسلامی روستایی واقع در بخش با یکدیگر در مواردی که قابل پیگیری قضایی نیست.

ط – پیگیری موارد تجاوز به حقوق عمومی در موارد که شاکی ندارد از طریق مقامات ذیصلاح.

ی – رسیدگی به امور عمومی بخش یا اموری که خارج از حیطه اختیارات و وظایف شوراهای اسلامی روستاست.

ک – رسیدگی و پیگیری مشکلات اهالی مزارع مستقل و آبادیهای زیر بیست خانوار که فاقد شورای اسلامی روستا می­باشند.

ل – جلب خودیاری اهالی روستاها جهت تأمین هزینه­های مربوط به شوراها و اداره دهیاریها.

م – همکاری با نیروهای انتظامی جهت برقراری امنیت و نظم عمومی.

ماده ۷۱- وظایف شوراهای اسلامی شهر به شرح زیر است:

۱.انتخاب شهردار برای مدت چهارسال.

تبصره۱- شورای اسلامی شهر موظف است بلافاصله پس از رسمیت­ یافتن نسبت به انتخاب شهردار واجد شرایط اقدام نماید.

تبصره۲- شهردار نمی­تواند همزمان عضو شورای شهر باشد.

تبصره۳- نصب شهرداران در شهرها با جمعیت بیشتر از دویست هزار نفر و مراکز استان بنا به پیشنهاد شورای شهر و حکم وزیر کشور و در سایر شهرها به پیشنهاد شورای شهر و حکم استاندار صورت می گیرد.

تبصره۴- دوره خدمت شهردار در موارد زیر خاتمه می ­پذیرد:

الف- استعفای کتبی با تصویب شورا.

ب – برکناری توسط شورای شهر با رعایت مقررات قانونی.

ج – تعلیق طبق مقررات قانونی.

د – فقدان هر یک از شرایط احراز سمت شهردار به تشخیص شورای شهر.

۲.بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارسائیهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه و تهیه طرحها و پیشنهادهای اصلاحی و راه­ حلهای کاربردی در این زمینه جهت برنامه ­ریزی و ارائه آن به مقامات مسئول ذیربط.

۳.نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورا و طرحهای مصوب در امور شهرداری و سایر سازمانهای خدماتی در صورتی که این نظارت مخل جریان عادی این امور نگردد.

۴.همکاری با مسئولین اجرایی و نهادها و سازمانهای مملکتی در زمینه های مختلف اجتماعی، عمرانی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و عمرانی بنا به درخواست آنان.

۵.برنامه­ ریزی در خصوص مشارکت مردم در انجام خدمات اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی با موافقت دستگاه های ذیربط.

۶.تشویق و ترغیب مردم درخصوص گسترش مراکز تفریحی، ورزشی و فرهنگی با هماهنگی دستگاه های ذیربط.

۷.اقدام درخصوص تشکیل انجمن ها و نهادهای اجتماعی، امدادی، ارشادی و تأسیس تعاونی های تولید و توزیع و مصرف، نیز انجام آمارگیری، تحقیقات محلی و توزیع ارزاق عمومی با توافق دستگاههای ذیربط.

۸.نظارت بر حسن اداره و حفظ سرمایه و داراییهای نقدی، جنسی و اموال منقول و غیرمنقول شهرداری و همچنین نظارت بر حساب درآمد و هزینه آنها به گونه­ای که مخل جریان عادی امور شهرداری نباشد.

۹.تصویب آیین­نامه ­های پیشنهادی شهرداری پس از رسیدگی به آنها با رعایت دستورالعملهای وزارت کشور.

۱۰.تأیید صورت جامع درآمد و هزینه شهرداری که هر شش ماه یکبار توسط شهرداری تهیه می­شود و انتشار آن برای اطلاع عموم و ارسال نسخه ای از آن به وزارت کشور.

۱۱.همکاری با شهرداری جهت تصویب طرح حدود شهر با رعایت طرحهای هادی و جامع شهرسازی پس از تهیه آن توسط شهرداری با تأیید وزارت کشور و وزارت مسکن و شهرسازی.

۱۲.تصویب بودجه، اصلاح و متمم بودجه و تفریغ بودجه سالانه شهرداری و مؤسسات و شرکتهای وابسته به شهرداری با رعایت آیین­نامه مالی شهرداریها و همچنین تصویب بودجه شورای شهر.

تبصره- کلیه درآمدهای شهرداری به حسابهایی که با تأیید شورای هر در بانک­ها افتتاح می­شود واریز و طبق قوانین مربوطه هزینه خواهد شد.

۱۳.تصویب وام های پیشنهادی شهرداری پس از بررسی دقیق نسبت به مبلغ، مدت و میزان کارمزد.

۱۴.تصویب معاملات و نظارت بر آنها اعم از خرید، فروش، مقاطعه، اجاره و استیجاره که بنام شهر و شهرداری صورت می­پذیرد با در نطر گرفتن صرفه و صلاح با رعایت مقررات آیین­ نامه مالی و معاملات شهرداری.

تبصره- به منظور تسریع در پیشرفت امور شهرداری، شورا می­تواند اختیار تصویب و انجام معاملات را تا میزان معینی با رعایت آیین نام معاملات شهرداری به شهردار واگذار نماید.

۱۵.تصویب اساسنامه مؤسسات و شرکتهای وابسته به شهرداری با تأیید و موافقت وزارت کشور.

۱۶.تصویب لوایح برقراری یا لغو عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن با در نظر گرفتن سیاست عمومی دولت که از سوی وزارت کشور اعلام می­شود.

۱۷.نظارت بر حسن جریان دعاوی مربوط به شهرداری.

۱۸.نظارت بر امور بهداشت حوزه شهر.

۱۹.نظارت بر امور تماشاخانه­ ها، سینماها و دیگر اماکن عمومی، که توسط بخش خصوصی، تعاونی و یا دولتی اداره می شود با وضع و تدوین مقررات خاص برای حسن ترتیب، نظافت و بهداشت این قبیل مؤسسات بر طبق پیشنهاد شهرداری و اتخاذ تدابیر احتیاطی جهت جلوگیری از خطر آتش سوزی و مانند آن.

۲۰.تصویب مقررات لازم جهت اراضی غیرمحضور شهری از نظر بهداشت و آسایش عمومی و عمران و زیبائی شهر.

۲۱.نظارت بر ایجاد گورستان، غسال خانه و تهیه وسایل حمل و اموات مطابق با اصول بهداشت و توسعه شهر.

۲۲.وضع مقررات و نظارت بر حفر مجاری و مسیرهای تأسیسات شهری.

۲۳.نظارت بر اجرای طرحهای مربوطه به ایجاد و توسعه معابر، خیابانها، میادین و فضاهای سبز و تأسیسات عمومی شهر بر طبق مقررات موضوعه.

۲۴.تصویب نامگذاری معابر، میادین، خیابانها، ‌کوچه و کوی در حوزه شهری و همچنین تغییر نام آنها.

۲۵.تصویب مقررات لازم به پیشنهاد شهرداری جهت نوشتن هر نوع مطلب و یا الصاق هر نوع نوشته و آگهی و تابلو بر روی دیوارهای شهر با رعایت مقررات موضوعه و انتشار آن برای اطلاع عموم.

۲۶.تصویب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهرداری و سازمانها وابسته به آن با رعایت آیین­ نامه مالی و معاملات شهرداریها.

۲۷.تصویب نرخ کرایه وسایل نقلیه درون شهری.

۲۸.وضع مقررات مربوط به ایجاد و اداره میدانهای عمومی توسط شهرداری برای خرید و فروش مایحتاج عمومی با رعایت مقررات موضوعه.

۲۹.وضع مقررات لازم در مورد تشریک مساعی شهرداری با ادارات و بنگاههای ذیربط برای دایرکردن نمایشگاههای کشاورزی، هنری، بازرگانی و غیره.

تبصره۱- در کلیه قوانین و مقرراتی که انجمن شهر عهده­ دار وظایفی بوده­است شورای اسلامی شهر با رعایت مقررات این قانون بعد از یک سال از تاریخ تصویب جانشین انجمن شهر خواهد بود.

تبصره۲- وزارتخانه­ ها و مؤسسات دولتی وابسته به دولت و سازمانهائی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است موظف ­اند در طول مدت یک سال مذکور در تبصره فوق با بررسی قوانین و مقررات مربوط به خود هر کجا نامی از انجمن شهر سابق آمده و وظایفی را به آن محول نموده­ است جهت اصلاح این گونه موارد لایحه اصلاحی به مجلس شورای اسلامی ارائه نمایند.

ماده ۷۲- شرایط احراز تصدی سمت شهردار طبق آیین­نامه­ای خواهد بود که بنا به پیشنهاد وزارت کشور به تصویب دولت خواهد رسید.

ماده ۷۳- چنانچه یک یا چند نفر از اعضای شورای شهر به عملکرد شهردار با عملیات شهرداری اعتراض یا ایرادی داشته­باشند ابتدا توسط رئیس شورا موارد را به صورت روشن به شهردار تذکر خواهند داد، در صورت عدم رعایت مفاد مورد تذکر، موضوع به صورت سؤال مطرح می­شود که در این صورت رئیس شورا سؤال را کتباً به شهردار اطلاع خواهد داد و حداکر ظرف ده روز پس از ابلاغ، شهردار موظف به حضور در جلسه عادی یا فوق­ العاده شورا و پاسخ به سؤال می­باشد.

چنانچه شهردار از حضور استنکاف ورزیده یا پاسخ وی قانع کننده تشخیص داده نشود طی جلسه دیگری موضوع مجـدداً به صـورت استیضاح که حداقل به امضای یک سوم اعضای شورا رسیده باشد، ارائه می­شود. فاصله بین ابلاغ تا تشکیل جلسه که از طرف رئیس شورا تعیین خواهد شد، حداکثر ده روز خواهد بود. شورا پس از طرح سؤال یا سؤالات و جواب شهردار رأی موافق یا مخالف خواهد داد. در صورتی که شورا با اکثریت دو سوم کل اعضاء رأی مخالف دهد شهردار از کار برکنار و فرد جدیدی از سوی شورا انتخاب خواهد شد.

تبصره – در فاصله بین صدور رأی عدم اعتماد و برکناری شهردار و یا خاتمه خدمت شهردار تا انتخاب فرد جدید که نباید بیش از سه ماه به طول انجامد یکی از کارکنان شهرداری با انتخاب شورای شهر عهده ­دار و مسئول اداره امور شهرداری خواهدبود.

ماده ۷۴- شورای شهر و یا هر یک از اعضا حق ندارند در نصب و عزل کارکنان شهرداری مداخله کنند و یا به آنها دستور بدهند.

ماده ۷۵- کلیه اموال منقول و غیرمنقول در اختیار شورای اسلامی شهر متعلق به شهردار مربوطه است و نیازهای مالی و تدارکاتی شورا از طریق بودجه شهرداری همان شهر تأمین می­گردد.

ماده ۷۶- به استثنای مواردی که مربوط به شهرداری می باشد وظایف شورای اسلامی شهرک همانند وظایف شورای اسلامی شهر خواهد بود.

ماده ۷۷- شورای اسلامی شهر و دهستان می­توانند نسبت به وضع عوارض متناسب با تولیدات و درآمدهای اهالی به منظور تأمین بخشی از هزینه های خدماتی و عمرانی مورد نیاز شهر و روستا طبق آیین ­نامه مصوب هیأت وزیران اقدام نمایند.

تبصره – عوارض یک ماه پس از ارسال هر مصوبه به وزارت کشور قابل وصول است. وزیر کشور می­تواند در هر مقطعی که وصول هر نوع عوارض را منطبق بر آیین­ نامه مصوب نداند نسبت به اصلاح یا لغو آن اقدام نماید.

ماده ۷۸- شوراهای اسلامی شهر و بخش و روستا موظفند یک نسخه از کلیه مصوبات خورد را حسب مورد جهت اطلاع به فرماندار، بخشدار حوزه انتخابیه خود و سازمانهای مربوط ارسال نمایند.